J. Van Mierlo: De Mystiek in de Nederlandsche Literatuur der Middeleeuwen, Boekengids 25 (1947) 122-6Het is door de mystiek dat de Nederlandse woordkunst in de wereldliteratuur is doorgedrongen, dat hetNederlandse volk zijn beste aandeel heeft gehad aan de vorming van de Westeuropese, de christelijkebeschaving.Sedert de 11e eeuw, misschien reeds vanaf de 10e, sedert de grote hervormingsbeweging van Geraard VanBrogne, waren te onzent de wegen tot de mystiek gebaand. Van toen af zien wij het godsdienstig leven machtigopbloeien in de steeds vollere bewustwording van de mensheid van Christus. De fiere Germaan, de Frank, hadtot dan toe de Godmens voornamelijk beschouwd in zijn Godheid, die nog oppermachtig op het kruis regeert.Nu ging hij Hem ook beschouwen in zijn mensheid, dat is in zijn armoede, in zijn ontbering, in zijn lijden. Datbracht een gehele ommekeer teweeg in het godsdienstig, en zo ook in het zedelijk en in het overigegevoelsleven: het bracht wijding over al wat klein en zwak was, het bracht vertedering, het bracht liefde. DeMoeder van God ging voortaan ook geëerd worden als de moeder der mensen, die haar kinderen nooit in dennood verlaat, die geen bede van hoe diep gevallen zondaars ook verstoot. In het licht en de wijding van demoedermaagd steeg ook de vrouw tot aanzien en veroverde zij de plaats die haar toekomt aan den huiselijkehaard en in de christelijke maatschappij. De grote bewegingen van die tijd, de kruistochten, de investituurstrijd,maar ook de ketterse stromingen, staan in verband met dat opgewekt godsdienstig leven, en zelfs demerkwaardige opbloei van wetenschappen en kunsten, die wij dan mogen bewonderen, hangt er mede samen.De grootste eeuw der geschiedenis, het einde der 12e en het begin der 13e eeuw, was op komst.De verering van de mensheid van Christus haalde de godsvrucht steeds meer uit haar hiëratische sfeer naar depersoonlijke devotie, die zich verder in den loop der Middeleeuwen zou ontwikkelen, wat door een overdrevenliturgitis mees...